In 2019 is dit gebied geïnventariseerd door KNNV Amersfoort, waarbij in totaal ruim 1.000 soorten op naam gebracht zijn. Het rapport omvat een verslag per werkgroep en uitgebreide soortenlijsten.
De Gelderse Vallei is een gletsjerdal met de Utrechtse Heuvelrug aan de westzijde en de Veluwe aan de oostzijde. Het hele gebied daartussen moet afwateren op het IJsselmeer via een groot aantal beken, die bij Amersfoort samenkomen in de Eem. In de ‘Visie Venster op de Vallei’ werd destijds een opzet gemaakt om grote hoeveelheden water op te slaan, de natuur te herstellen en recreatie mogelijk te maken. In het kader hiervan werd in Leusden, in 2010-2011 het gebied De Schammer ingericht; een gebied van 40 ha gelegen langs de Barneveldse beek, het Valleikanaal en de A28. Hierbij werden waterplassen gegraven en werd weiland omgezet in natuur- en recreatiegebied. In het natuurgebied is deels de vruchtbare bovenlaag verwijderd, waardoor deze gebieden natter werden.
Het resultaat is een zeer gevarieerd gebied van afwisselend bosjes, waterpartijen, ruigten en kruidenrijk gras, die van elkaar gescheiden worden met elzenhakhoutbosjes. Het Utrechts Landschap beheert het natuurgebied. In de gehele opzet is gestreefd naar een zo groot mogelijke diversiteit in biotopen van droog naar (zeer) nat.
Bij de waarnemingen een groot aantal soorten planten (350 soorten), vogels (160 soorten), nachtvlinders (124 soorten) en dagvlinders, libellen en andere dag-actieve insecten (135 soorten), en ook paddenstoelen (42 soorten), mossen (56 soorten), korstmossen (47 soorten), gallen (28 soorten), vissen en ander waterleven (54 soorten), vleermuizen en andere zoogdieren (14 soorten).