25 apr | WNA Natuurlezing: Hoe ijzerwinning de Veluwe en Heuvelrug veranderde
NATUURLEZING | ‘Wolven en slakken’ – hoe ijzerwinning de Veluwe en Heuvelrug veranderde
door Tjada Amsterdam en Janneke Zuyderwyk
dinsdag 25 april 2023 | 20:00-220:00 uur | Het Groene Huis, Amersfoort & online
In de vroege middeleeuwen was er al ijzerindustrie op de Veluwe. In deze periode werd er op zeer grote schaal – het meeste van heel Noordwest Europa – ijzer gemaakt uit ‘klapperstenen’. De ijzerkuilen en ijzerslakkenhopen zijn daar nu nog zichtbare getuigen van. De laatste jaren zijn door nieuwe opgravingen en nieuwe technieken veel nieuwe gegevens ontdekt. Tjada Amsterdam (KNNV Epe-Heerde) vertelt over hun project om ijzer uit klapperstenen te maken. Janneke Zuyderwyk (gemeentearcheoloog van Apeldoorn) schetst het tijdsbeeld. En maakt daarbij ook een uitstapje naar de Utrechtse Heuvelrug.
IJzerwinning met ‘klapperstenen’, leemovens, ‘wolven’ en ‘slakken’ – De KNNV werkgroep Geologie en Landschap in Epe heeft in 2016 in uitgegraven vijvers gezocht naar klapperstenen. Tot hun verrassing werd er veel materiaal gevonden. Uit documentatie en na contact met Janneke Zuyderwyk, die onderzoek heeft gedaan naar ijzerwinning, ontstond het idee om de klapperstenen te gebruiken om op een traditionele manier ijzer te winnen. In leemovens wordt op hoge temperatuur een ijzerklomp (wolf) gewonnen en stenig materiaal en andere verontreiniging (slak) eruit gehaald. Ter illustratie neemt Tjada Amsterdam klapperstenen en (tussen)producten uit de ijzerwinning mee naar de lezing.
Vrijwel alle klapperstenen vallen meteen uiteen en tonen hun binnenste, een kern van silt (leem). In een enkel , bijzonder geval is die nog vochtig, zoals bij deze. Meestal droogt de inhoud in en gaat daardoor rammelen als je de steen schudt. Daar dankt de klappersteen zijn naam aan. (foto’s: KNNV Epe Heerde)
Prehistorische grafheuvels, akkers én ijzerwinningen ontdekt op hoogtekaarten – Het citizen science project Erfgoed Gezocht, waarin vrijwilligers hoogtekaarten van de Veluwe en Utrechtse Heuvelrug afspeuren naar grafheuvels en andere prehistorische resten, heeft tot baanbrekende nieuwe inzichten geleid. Er zijn honderden nieuwe grafheuvels én een enorme hoeveelheid prehistorische akkers ontdekt. Ook veel plekken waar ijzer werd verwerkt, zijn ontdekt. Deze vondsten geven aan hoe dichtbevolkt de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug moeten zijn geweest. Het wordt een avond met een kijkje in het rijke verleden van onze omgeving!
WNA NATUURLEZING | Hoe ijzerwinning de Veluwe en Heuvelrug veranderde
– Datum : dinsdag 25 april 2023
– Tijd: 20:00-22:00 uur (zaal open om 19:30 uur)
– Plaats: Het Groene Huis, Schothorsterlaan 21 in Amersfoort
– Toegang: gratis (max. 80 bezoekers). Reserveren niet nodig. Koffie en thee zijn tegen betaling verkrijgbaar.
– Online te volgen via Zoom-link: Natuurlezing 25 april Vragen stellen kan alleen live in Het Groene Huis.
WNA Natuurlezingen worden georganiseerd door Werkgroep Natuurlezingen Amersfoort (WNA), een samenwerkingsverband van KNNV, IVN, Vogelwacht Utrecht en Gemeente Amersfoort.
